Ο Απόστολος Βαρθολομαίος ή Ναθαναήλ ήταν ένας από τους δώδεκα μαθητές και αποστόλους του Κυρίου. Αναφέρεται ως μαθητής και από τους τέσσερις ευαγγελιστές (Ματθαίος ι΄ 3, Μάρκος γ΄18, Λουκάς στ΄14, Ιω. Α΄ 45-51), αλλά και από τις Πράξεις. Οι πληροφορίες για το βίο του Αποστόλου είναι λιγοστές, ενώ κατά την παράδοση ήταν αυτός που μετέφερε το χριστιανισμό στις Ινδίες. Το πρόβλημα σχετικά με την ταυτότητα του Αποστόλου ανάγεται στα πρώτα χριστιανικά χρόνια.Κι αυτό γιατί ενώ από τους συνοπτικούς Ευαγγελιστές ο Απόστολος Βαρθολομαίος αναφέρεται με το γνωστό όνομα, στο ευαγγέλιο του Ιωάννη αναφέρεται ως Ναθαναήλ. Ακόμη, ενώ στα ευαγγέλια αναφέρεται ως έκτος στη σειρά, στις Πράξεις των Αποστόλων αναφέρεται ως έβδομος. Εκτός αυτών, μερικοί αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Ιερός Αυγουστίνος, αναφέρουν πως ο Ναθαναήλ δεν ήταν καν μαθητής του Ιησού. Αυτές οι απόψεις οδήγησαν ορισμένους ερευνητές στο να διαχωρίσουν ως δύο διαφορετικά πρόσωπα τους Βαρθολομαίο και Ναθαναήλ. Κάτι τέτοιο όμως δε συμβαίνει.
Αφενός είναι χαρακτηριστική η περιγραφή των τεσσάρων ευαγγελιστών, αφού οι τρεις συνοπτικοί και ο Ιωάννης τον αναφέρουν στην έκτη θέση του αποστολικού κύκλου. Μάλιστα, η διήγηση για την κλήση του Ναθαναήλ από τον Ιωάννη, δηλώνει πως όντως αποτελεί το τρίτο ζευγάρι μαθητών με το Φίλιππο, αφού ο Βαρθολομαίος ήταν στενός φίλος του. Άρα ο Αυγουστίνος λανθάνει σαφώς, αφού αναφέρεται ξεκάθαρα στα ευαγγέλια πως ο Ναθαναήλ ήταν μαθητής του Ιησού (Ιωάννης 21, 2), κάτι που ο ίδιος το απαρνείται. Τέλος παρά τον περίεργο διαχωρισμό των προσώπων στους κανόνες των Αγίων Αποστόλων θα πρέπει να τονιστεί πως η εκκλησιαστική παράδοση, αλλά και η σύγχρονη επιστημονική έρευνα δέχεται την ταύτιση Βαρθολομαίου και Ναθαναήλ, ως ένα και το αυτό πρόσωπο.
Οι πληροφορίες για τον Απόστολο Βαρθολομαίο από την Καινή Διαθήκη είναι λιγοστές. Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Ιωάννη (κα΄ 2) ο Ναθαναήλ καταγόταν από την Κανά της Γαλιλαίας.
Χαρακτηριστικές όμως είναι οι περιγραφές του Ιωάννη (α΄ 45-51) για την κλήση του μαθητή αυτού. Την επόμενη ημέρα από την κλήση των τεσσάρων πρώτων μαθητών, ο Ιησούς είχε αποφασίσει να μεταβεί στη Γαλιλαία. Πριν ξεκινήσει βρήκε το Φίλιππο ο οποίος και τον ακολούθησε. Ο Φίλιππος συζήτησε για τον Κύριο στον Ναθαναήλ, ο οποίος κατά το Φίλιππο ήταν αυτός που είχε προαναγγείλει οι προφήτες. Ο Ναθαναήλ ακούγοντας προσεκτικά τον Φίλιππο αναρωτήθηκε αν γίνεται από τη Ναζαρέτ, πόλη καταγωγής του Ιησού, να προέλθει κάτι καλό. Ο Φίλιππος τότε κάλεσε το Ναθαναήλ να πλησιάσει τον Κύριο. Ο Ιησούς, μόλις είδε τον Ναθαναήλ, είπε: "ίδε αληθώς ᾿Ισραηλίτης, εν ω δόλος ουκ έστι".Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του αγίου Βαρθολομαίου, σύμφωνα με το λόγο του Κυρίου, είναι αθωότητα, αγνότητα και καθαρότητα. Ο Απόστολος, δηλάδή, ήταν ανυπόκριτος, ευθύς, τίμιος.
Τα λόγια, πού είπε, δεν σημαίνουν απιστία, δείχνουν άνθρωπο πού εξετάζει και έρευνα καλόπιστα μέχρις ότου βεβαιωθεί. Δεν χλευάζει, δεν περιφρονεί. Ενδιαφέρεται με ζήλο για την αλήθεια. Δεν έχει πονηρία και κακότητα. Εν συνεχεία ακολούθησε σύντομος διάλογος μεταξύ Ιησού και Ναθαναήλ, που οδήγησε τον δεύτερο να ενταχθεί στον κύκλο μαθητών του Κυρίου. Το όνομα Βαρθολομαίος σημαίνει γιος του Θολεμά ή Θολομί (Βαρ Τολμαΐ).
Όπως διακρίνουμε από τα ευαγγέλια προφανώς στην περίπτωσή του είχε επικρατήσει το πατρωνυμικό του. Αλλά ο Ιωάννης προτίμησε το Ναθαναήλ το οποίο στα ελληνικά μεταφράζεται ως ο "Θεός δίνει”. Άρα, πιθανότατα, το όνομα του Αποστόλου ήταν Ναθαναήλ ο γιος του Θολομί.
Σύμφωνα με τον Επιφάνιο Κύπρου, ο Ναθαναήλ ήταν το άλλο πρόσωπο δίπλα στον Κλέοπα, όταν εμφανίστηκε ο Ιησούς καθ΄οδόν προς τους Εμμαούς (Λουκάς κβ΄13εξ). Όλα τα άλλα κείμενα που αναφέρουν τον Απόστολο Βαρθολομαίο και είναι μεταγενέστερης εποχής, είναι ψευδεπίγραφα. Έτσι έχουμε πληροφορία για κάποιο ευαγγέλιο του Βαρθολομαίου από το οποίο δε διασώθηκε τίποτα. Το έργο αυτό ανήκε πιθανώς στο κύκλο των γνωστικών και δεν σχετίζεται με το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον που άφησε στους Ινδούς ο Βαρθολομαίος. Το κείμενο επίσης που αποκαλείται "Ερωτήσεις Βαρθολομαίου" σωσμένο σε διάφορες διαλέκτους, όπως και το "Περί Αναστάσεως του Ιησού Χριστού", που διασώζονται μόνο μικρά τμήματα είναι νόθα. Κατά τον Πάνταινο, ο Βαρθολομαίος κήρυξε το ευαγγέλιο στις Ινδίες, ενώ κατά συριακές παραδόσεις κήρυξε και στη Συρία και την Αρμενία, όπου και μαρτύρησε στην πόλη Arevbanus περί το 68. Η μνήμη του εορτάζεται στις 11 Ιουνίου.
Ο Άγιος Απόστολος Βαρθολομαίος μαρτύρησε με σταυρικό θάνατο στην Αρμενία. Το άγιο λείψανο του οι χριστιανοί το έβαλαν μέσα σε μια πέτρινη θήκη και το έκρυψαν στην Ουρβανούπολη.Επειδή,όμως,η θήκη γιάτρευε πολλές ασθένειες,συνέρεαν σ' αυτή πλήθη λαού. Γι'αυτό οι ειδωλολάτρες,όταν βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία,πέταξαν τη θήκη στη θάλασσα,μαζί με άλλες τέσσερις θήκες μαρτύρων.Τότε έγινε κάτι το θαυμαστό. Η θήκη με το λείψανο του Αγίου Βαρθολομαίου,συνοδεία των άλλων τεσσάρων θηκών,αφού πέρασαν τη Μαύρη Θάλασσα,τα στενά του Ελλησπόντου,το Αιγαίο πέλαγος και το Αδριατικό, έφθασαν αριστερά της Σικελίας,στο νησί Λιπαρά. Έπειτα,οι θήκες που συνόδευαν τη θήκη του Αγίου Βαρθολομαίου πήγε η κάθε μία σε διαφορετικούς τόπους της Ιταλίας. Τότε λοιπόν,ο Άγιος του Θεού αποκαλύφθηκε στον επίσκοπο της Λιπαρός Αγάθωνα,ο όποιος, αφού κατέβηκε στην παραλία και είδε τη θήκη,έμεινε εκστατικός. Με σεβασμό τότε,συνόδευσαν τη θήκη με το άγιο λείψανο εκεί όπου θαυματουργικά υπέδειξε ο Απόστολος του Θεού και όπου κτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός. Δίκαια,έτσι,μπορεί να πει κανείς:"Θαυμαστός ο Θεός εν τοις αγίοις αυτού".Θαυμαστός είναι ο Θεός στις προστασίες που παρέχει στους Αγίους Του,που είναι αφοσιωμένοι σ'Αυτόν.
Ο Άγιος Απόστολος Βαρθολομαίος μαρτύρησε με σταυρικό θάνατο στην Αρμενία. Το άγιο λείψανο του οι χριστιανοί το έβαλαν μέσα σε μια πέτρινη θήκη και το έκρυψαν στην Ουρβανούπολη.Επειδή,όμως,η θήκη γιάτρευε πολλές ασθένειες,συνέρεαν σ' αυτή πλήθη λαού. Γι'αυτό οι ειδωλολάτρες,όταν βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία,πέταξαν τη θήκη στη θάλασσα,μαζί με άλλες τέσσερις θήκες μαρτύρων.Τότε έγινε κάτι το θαυμαστό. Η θήκη με το λείψανο του Αγίου Βαρθολομαίου,συνοδεία των άλλων τεσσάρων θηκών,αφού πέρασαν τη Μαύρη Θάλασσα,τα στενά του Ελλησπόντου,το Αιγαίο πέλαγος και το Αδριατικό, έφθασαν αριστερά της Σικελίας,στο νησί Λιπαρά. Έπειτα,οι θήκες που συνόδευαν τη θήκη του Αγίου Βαρθολομαίου πήγε η κάθε μία σε διαφορετικούς τόπους της Ιταλίας. Τότε λοιπόν,ο Άγιος του Θεού αποκαλύφθηκε στον επίσκοπο της Λιπαρός Αγάθωνα,ο όποιος, αφού κατέβηκε στην παραλία και είδε τη θήκη,έμεινε εκστατικός. Με σεβασμό τότε,συνόδευσαν τη θήκη με το άγιο λείψανο εκεί όπου θαυματουργικά υπέδειξε ο Απόστολος του Θεού και όπου κτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός. Δίκαια,έτσι,μπορεί να πει κανείς:"Θαυμαστός ο Θεός εν τοις αγίοις αυτού".Θαυμαστός είναι ο Θεός στις προστασίες που παρέχει στους Αγίους Του,που είναι αφοσιωμένοι σ'Αυτόν.
